Erven Brouwer - Tajiri

9 okt 2019

Geachte college van B&W, fractievoorzitters, gemeenteraadsleden,

Als erven van zijn wij nauw betrokken bij rijksmonument de AKU-fontein. Al jaren constateren wij dat de werkelijke betekenis en waarde van het rijksmonument door de gemeente Arnhem wordt genegeerd. Het gaat hier om een uniek top 100 wederopbouw
monument.

Het is een gemiste kans, zeker gezien de herdenking van Operatie Market Garden die vorige maand plaatsvond, nu 75 jaar sinds de bevrijding.
Het rijksmonument draagt op architectonisch, stedebouwkundig, historisch, cultuur-historisch, sociaal-economisch, zelfs kunstzinnig gebied al deze elementen in zich. Als monument van de wederopbouw in het na-oorlogse Arnhem, ontworpen door de belangrijke wederopbouw architect Brouwer, met een beeld van de Japans-Amerikaanse beeldhouwer Tajiri die veteraan is uit het Amerikaanse leger (442nd Regimental Combat Team), en die zelfs postuum geëerd is door president Barack Obama met de Congressional Gold Medal in 2011.
En aan de voet van de AKU-fontein ligt de kei van de Liberation route.
Een gemiste kans, want alle Amerikaanse veteranen kennen de 442nd Regimental Combat Team en de 100th Bataljon, de hoogst gedecoreerde legereenheden uit het Amerikaanse leger, bestaande uit louter Japans-Amerikaanse soldaten.
De AKU-fontein is een goed voorbeeld van het werk van het Arnhemse architectenbureau Brouwer & Deurvorst.

Duidelijk waarneembaar is dat er nog steeds geen onderhoud aan het rijksmonument heeft plaatsgevonden.
Moedwillig zijn er door de jaren heen veranderingen aangebracht die de uitstraling van het monument niet ten goede zijn gekomen. De oorspronkelijke vitrines en beplanting in de pergola zijn verdwenen alsook de verlichting. In 2008 is er zelfs direct aansluitend aan het monument, een fietsenstalling geplaatst.
Al deze ingrepen hebben er toe geleid dat ‘dit geschenk van de AKU aan de burgers van Arnhem’ niet meer kon functioneren zoals het oorspronkelijk bedoeld was, een publieke verblijfsruimte/ een oase in het centrum van de stad waar het goed toeven is en men elkaar kan ontmoeten. Zo heeft het ooit gefunctioneerd, bestaat het in de herinnering van menig Arnhemmer en zo kan het weer worden. De fontein heeft dus ook een emotionele waarde.

Vele trajecten en planontwikkelingen hebben de revue gepasseerd, en nu wordt in de Raadsbrief ‘Evaluatie en doorkijk vervolg Gele Rijders Plein’ van 11 juni 2019 het volgende geconstateerd.

‘Belangrijke opgaven en conclusies waren oa:
1- Zorg dat de fontein en het beeld tot hun recht komen en de omgeving een duidelijk publiek en openbaar karakter heeft.
2- Minimaal het versterken van de huidige uitstraling door het wegwerken van achterstallig onderhoud en het verwijderen van de fietsenstalling. Een optie is het verder verbeteren van de uitstraling van het monument door goede sfeervolle verlichting en een jaarronde programmering door het realiseren van een schaatsbaan.
3- Een transparante roomdivider die verbindt én scheidt, en het karakter van het monument ondersteunt zal van waarde zijn voor het plein. Belangrijk is tevens dat deze roomdivider een publiek karakter houdt waarbij de vorm en functie positief gebruik ondersteunen, maar ‘gehang’ in de avonduren en ’s nachts niet aantrekkelijk maakt. Het verplaatsen van de fietsenstalling draagt daar ook aan bij. Een massieve roomdivider lijkt niet gewenst.’

Opmerkelijk is dat onder punt 3 feitelijk de huidige / bestaande pergola omschreven wordt zoals het destijds door architect Brouwer ontworpen is in opdracht van de AKU!
De onder punt 1 en 2 genoemde (onderstreepte) ‘belangrijke opgaven / conclusies’ kunnen wij beamen, het verwoordt precies datgene wat wij al jaren onder de aandacht van de gemeente proberen te brengen.

Dat Lea Manders van Arnhem Centraal het nu op de agenda zet met vragen die concretisering en actie vereisen, kunnen wij van harte ondersteunen. Het is hoogste tijd dat het rijksmonument in ere hersteld wordt, dat verder verval voorkomen wordt.

Wij danken u voor uw aandacht.

Hoogachtend,

Bart Brouwer, namens de erven Brouwer en Tajiri
9 oktober 2019

NB
Voor de duidelijkheid en ter informatie voor nieuwere raadsleden die misschien nog geen goed inzicht hebben wat de werkelijke omvang van het rijksmonument AKU-fontein is, voegen wij een kadastrale kaart behorend bij de monumentomschrijving toe. Naast de fontein met pyloon en beeld van Tajiri, behoort ook de pergola, de pleininrichting met muurtjes en banken tot het rijksmonument.
https://monumentenregister.cultureelerfgoed.nl/monumenten/532276 

Bezwaar tegen sloop deel AKU

18 Januari 2019 - Erfgoedvereniging HEEMSCHUT

Aan College van Burgemeester en Wethouders en leden van de Raad van gemeente Arnhem
Onderwerp: voorgenomen gedeeltelijke sloop van complex AKU fontein aan Gele Rijdersplein in Arnhem.

Geacht College en leden van de Raad,

Via de pers is ons ter ore gekomen dat een deel van de Rijksmonumentale AKU fontein voor een deel zal worden gesloopt.
De motivatie van de gemeente is dat er een vergunning uit 2017 aanwezig die deze sloop rechtvaardigen.
Uit de berichten van Rijksdienst Cultureelerfgoed is per mail per 26 april 2018 bevestigd door de heer H. Hoogeveen van de Rijksdienst dat de sloop aanvraag uit 2017 is ingetrokken.
Er is dus geen sloopvergunning voor de geplande werkzaamheden aanwezig bij lezing van de documenten.
De geschiedenis rond de plaatsing van deze fontein op de Rijkslijst van beschermde monumenten heeft enige discussie gegeven tussen de voor en tegenstanders van dit monumentale complex. Maar de Raad voor Cultuur en staatssecretaris heeft na ampele overwegingen, en alle partijen gehoord hebbende besloten om het gehele complex de monumentale status te geven.
Bij een gedeeltelijke sloop zal ook de staatssecretaris hiervoor een advies verlenen.
Een gedeeltelijke sloop tast het monument in de omgeving waarin het is ontworpen ernstig aan, is te beschouwen als een vorm van vandalisme.
De vraag mag gesteld worden zijn gelegenheidsargumenten belangrijker dan de gedeeltelijke sloop van het monument.
Verwaarlozing mag een reden zijn voor een geplande sloop.
Het Mo-Mo geeft aan het monument en de omgeving van het geheel in de wederopbouwarchitectuur op dit plein.
Bovendien is er nog een morele plicht naar de AKU die in het kader van hun jubileum deze fontein aan de stad Arnhem hebben geschonken.
Zie de bijgevoegde bijlagen van Heemschut uit 2014 gericht aan de Raad.
En het besluit motivering van RCE voor de plaatsing monument nr 532276.

Graag willen we op korte termijn worden geinformeerd rond de sloopplannen van bovengenoemde fontein,

Hoogachtend.

Erfgoedvereniging Heemschut, DE provinciale Commissie Gelderland, namens deze,
De technisch adviseur J.H.Reijnen Meerstraat 2, Puiflijk mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
tel 0487-513421 -0638093763

Arnhem Centraal kritisch over kubus Gele Rijdersplein

Zaterdag 28 juli 2018 15:40  RTV ARNHEM

Arnhem Centraal heeft vragen aan het College van B. en W. gesteld over de kubus op het Gele Rijdersplein. De partij is kritisch over dit tijdelijke gebouw. De fractie wil de exacte kosten achterhalen en weten welke evenementen er gaan komen tot juni 2019.

De gele kubus staat in de pergola van de monumentale AKU-fontein. Doel van deze kubus is een soort van tussenmuur te vormen tussen beide delen van het plein. In de constructie worden evenementen georganiseerd die een directe link hebben met de stad. Het programma van de evenementen wordt door twee bureaus gemaakt, aldus Arnhem Centraal.

De partij vindt een uitgave van 200.000 euro voor een bouwwerk dat maar één jaar blijft staan veel te groot. Daarnaast stelt de fractie vast dat de gemeente pas na de bouw een invulling voor de kubus zoekt. "Wij hadden dit bedrag liever gespaard voor de renovatie van de fontein en het terugbrengen van verkoelende elementen in de binnenstad."
Arnhem Centraal heeft eerder in de gemeenteraad tegen de bouw van de gele kubus gestemd.

Foto: Arnhem Centraal

De Erfgoedstem

‘Sloop pergola rijksmonument AKU-fontein
onbegrijpelijk en groot verlies voor Arnhem’

21 februari 2018 • 7 • Door Redactie • Bron: Ingezonden

Een kersvers rijksmonument (2016) voor ruim 65 procent slopen en de samenhang van het Gesamtkunstwerk van de AKU-fontein verbreken door de zuilengalerij (pergola), inclusief niveauverschillen, zitbanken, zitmuren en bestrating te verwijderen zodat slechts een waterbassin met zuil met sculptuur van Shinkichi Tajiri overblijft, dat is het bizarre plan van de gemeente Arnhem. Een gotspe in de ogen van de erven van de architect Henk Brouwer, ontwerper van het ensemble en de kunstenaar Shinkichi Tajiri.

Bizar is vooral ook, dat voor de sloop geen navolgbare aanleiding is. Het plan is alleen te verklaren als het gevolg van gebrek aan respect en waardering voor dit jonge monument van de Arnhemse politiek en plannenmakers. Het argument van de gemeente om met een nieuwe pleininrichting een ontmoetingsplaats te willen creëren is opmerkelijk. De opdracht van de Algemene Kunstzijde Unie (AKU) aan architect Henk Brouwer, om voor hun 50-jarig bestaan in 1961, was namelijk ook het creëren van een ontmoetingsplaats voor de burgers van Arnhem.

De gemeente spreekt in dit nieuwe plan over ‘demonteren’, maar feitelijk betekent dit sloop van het grootste deel van dit rijksmonument. De AKU-fontein is een prachtige en unieke modernistische pleininrichting uit de naoorlogse wederopbouwjaren. Het bestaat uit een waterbassin met het kunstwerk van Tajiri en een open bouwwerk, de zogenaamde pergola, die de fontein ruimtelijk definieert. Ook omsluit de pergola een intieme verblijfsruimte, die op fantastische wijze de sfeer van het naoorlogse modernisme ademt. De voorgenomen sloop is, afgezien van de vernietiging van een prachtig bouwwerk, tevens een grove inbreuk op de betekenis van het rijksmonument dat symbool staat voor een belangrijke periode uit de Arnhemse geschiedenis en wel de wederopbouw van de stad na de Slag om Arnhem.

De ontwerper van de AKU-fontein, Henk Brouwer (1920-1974), oprichter van architectenbureau Brouwer&Deurvorst liet een belangrijk Arnhems oeuvre na. Van de door hem ontworpen gebouwen en objecten waaronder de Nillmij flat, het Huis der Provincie (mede-architect en J.J.M. Vegter), de woonwijk Elsweide, het Belastingkantoor, de verbouwing van Royal en aanbouw, twee watertorens (beide rijksmonumenten), kregen er vijf de rijksmonumenten status waarvan het rijksmonument de AKU-fontein (2016) als zijn meest unieke werk gezien wordt vanwege de samenwerking met Tajiri. Brouwer werd in 1962 de jongste hoogleraar architectonisch ontwerpen aan de toenmalige TH-Delft afdeling bouwkunde (de tegenwoordige TU-Delft).

Als oorlogsveteraan was de beeldhouwer Tajiri één van de bevrijders en diende in de 442nd Regimental Combat Team, een bataljon bestaande uit louter en alleen Amerikanen van Japanse komaf. Hij werd in 2011 postuum door president Obama onderscheiden met de Congressional Gold Medal voor zijn rol als oorlogsheld van WO II. Aan de voet van de fontein ligt de kei van de Liberation route van de Slag om Arnhem. Deze geeft de route aan waar langs onze bevrijders door Europa trokken. Voor Tajiri die Nederland in die tijd ook vertegenwoordigde op de Documenta en de Biënnale van Venetië, was dit zijn eerste grote kunstwerk in de openbare ruimte in Nederland. Later sprak hij in de Gelderlander ‘van een gelukkig huwelijk’ doelend op het tot stand komen van het gezamenlijk ontwerp van fontein en kunstwerk. Het verbreken van deze eenheid zou dus een brute scheiding betekenen die volkomen haaks staat op de bedoelingen van de kunstenaars.

Pijnlijk punt is de verwaarlozing van de AKU-fontein door de gemeente in de laatste jaren, dit ondanks de gemeentelijke monumentenstatus (2008). Het lijkt een doelbewuste strategie van de toenmalige burgemeester Pauline Krikke en de wethouders Gerrie Elffrink en Ine van Burgsteden. Van Burgsteden verklaarde in juli 2017, na vragen van Lea Manders (Arnhem Centraal), zelfs nog dat zij ‘geen cent aan het ‘opknappen’ of restauratie zou besteden’.

Wie foto’s bekijkt van 2004 ziet wat een schijnbaar doelbewust weghouden van geld voor onderhoud kan bewerkstelligen. Al eerder werden verlichting onder de fontein, spuiters en daken van de pergola verwijderd, waarna de AKU-fontein in de avonduren als onveilig werd ervaren. Door uitbreiding van de fietsenstalling – een idee van Groen Links werd het initiatief van een terras in de pergola moedwillig getorpedeerd door de SP wethouder. De uitbaters zagen door deze tegenwerking af van realisering van het terras.Een plan dat het monument zou verlevendigen is door de gemeente zelf om zeep geholpen. Kunnen wij hieruit concluderen dat de gemeente zelf de veroorzaker van de problemen is?

Real Fake news
Bij de inspraakronde in 2017 voorafgaande aan de besluitvormende vergadering in juli van dat jaar gooide de woordvoerder van de vastgoedsector van het Platform Binnenstad Arnhem, Casper Wortmann, de status van het AKUmonument in de strijd. Als indiener van het enige bezwaar tegen de rijksmonumenten status zaaide hij twijfel of er wel sprake was van de rijksmonumenten status voor de gehele AKU-fontein. De pergola zou er niet toe behoren en bovendien zou de rijksmonumenten status nog niet rond zijn. Beide onjuistheden, want al in 2016 gold de officiële status, vastgesteld door de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, voor het gehele ensemble van de fontein met zuil en beeld en vooral ook inclusief pergola met pleininrichting. Overigens werd de gemeenteraadsleden voorgehouden dat inspreker (schrijver dezes namens de Erven Brouwer en Tajiri) en de vertegenwoordiger van Heemschut iets zouden zeggen ‘dat niet waar zou zijn’, toen de monumentenstatus van de fontein ter sprake kwam. Een flagrante en aantoonbare leugen van Wortmann. Het is immers niet aan de vastgoedsector te bepalen wat rijksmonument waardig is.

Het trieste gevolg van deze leugen was dat de gemeenteraad zich hierdoor liet leiden bij haar besluitvorming. Het was ‘echt fake news’, niet van de media, maar van de gemeente, in gewoon Nederlands ‘nepnieuws’, maar wel nepnieuws met grote gevolgen. Het taalgebruik van gemeente en initiatiefnemers van het huidige plan bedienen zich van termen als ‘roomdivider’ en ‘placemakingstraject’. Dit terwijl het gaat om een uniek monument van de wederopobouwperiode en een rijksmonument.

De handelwijze van de gemeente Arnhem getuigt van grote minachting voor diegenen met een vooruitziende blik belangrijk modern erfgoed behouden willen zien,voor de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, voor Erfgoedvereniging Heemschut en voor allen die ons nationaal cultureel erfgoed ter harte gaat.

Behoud het rijksmonument AKU-fontein als brandpunt van het sociale leven want deze kan haar rol prima vervullen. Het fontein, ontwerp van Brouwer, het beeldbepalende element in het stadsbeeld van Arnhem en bewezen aangename openbare ruimte met verkoelende werking, leent zich bij uitstek als de gewilde ontmoetingsruimte. Een ontmoetingsruimte bovendien van grote moderne schoonheid en historische betekenis.

Erven Brouwer en Tajiri

B.H. Brouwer
G.F. Tajiri
R.V. Tajiri

Heemschut: sloop pergola AKU-fontein 'onzinnig'

Maandag 18 december 2017 - MARCO BOUWMAN - De Gelderlander 

ARNHEM - De plannen met de AKU-fontein op het Gele Rijdersplein in Arnhem blijven de gemoederen bezig houden. Zo blijft erfgoedvereniging Heemschut zich verzetten tegen de voorgenomen sloop van de pergola bij de fontein. Die is ‘onaanvaardbaar’ en ‘onzinnig’ stelt de vereniging.

In een brief aan de Arnhemse gemeenteraad loopt Heemschut al vooruit op de procedure die moet leiden tot een sloopvergunning voor de pergola. De gemeenteraad besloot afgelopen zomer die te slopen. Wat ervoor in de plaats moet gaan komen, is nog niet duidelijk.

Heemschut benadrukt dat fontein en overkapping een Gesamtkunstwerk vormen, een samenspel. De betekenis voor de wetenschap en de cultuurhistorische waarde worden aangehaald: ‘Arnhem heeft wellicht een ruwe diamant in handen waarmee zeer zorgvuldig moet worden omgegaan.’

Jansbeek
Volgens de huidige plannen wordt het Gele Rijdersplein gesplitst in twee delen. Rond de AKU-fontein is plaats voor reuring. Op de rest van het plein is gelegenheid om te ontspannen onder de platanen daar. Daar zou ook de Sint Jansbeek een plek moeten krijgen.

Heemschut is er niet van overtuigd dat voor die ideeën de pergola moet wijken. ‘De AKU-fontein in zijn originele vorm is uitstekend in te passen in een hedendaags plein’, stelt de vereniging.

Bekijk hieronder een video met onder meer de overdracht van de AKU-fontein aan de stad Arnhem in 1961.

Rijksmonument AKU-fontein

Status 'Rijksmonument' 

Bron: https://monumentenregister.cultureelerfgoed.nl/monuments/532276
Bron: https://monumentenregister.cultureelerfgoed.nl/Pdf/Monument/532276 

Rijksmonumentomschrijving*
Fontein inclusief bassin, kunstwerk en de bijbehorende pleininrichting.

Lazio Supporters risico voor AKU-monument

Datum:14 september 2017
Aan: de gemeente Arnhem

Geacht College van Burgemeester en wethouders, gemeenteraadsleden,

Met verbazing en ontzetting hebben wij kennis genomen van het uitroepen
van het Gele Rijdersplein tot fanzone voor de Lazio Roma supporters.

Wij maken ons grote zorgen over het effect dat dit zou kunnen hebben voor
het Rijksmonument de AKU fontein inclusief de sculptuur van Tajiri.

Wij vinden het, gezien de reputatie van de supporters, onbegrijpelijk dat u
ervoor kiest het Gele Rijdersplein en het Rijksmonument aan dit risico bloot te
stellen.

Dit alles vindt nu plaats één dag voor de Airborne herdenkingen.
De gemeente geeft wederom blijk weinig waardering te kunnen opbrengen
voor het Rijksmonument de AKU-fontein en hetgeen het vertegenwoordigt als
monument van de wederopbouw van het na-oorlogse Nederland. Daarnaast
is Tajiri, de maker van het beeld, een WO II veteraan uit het Amerikaanse
leger. Aan de voet van de AKU-fontein ligt de kei van de Liberation route.

Wij constateren dat u met dit besluit ook de verantwoordelijkheid neemt de
eventuele schade aan dit Rijksmonument te herstellen.

Met vriendelijke groet,

B.H. Brouwer
Erven Brouwer
R.V. Tajiri
Erven Tajiri

De Gelderlander

Donderdag 14 september 2017 - MARCO BOUMAN - Vrees dat Lazio-fans AKU-fontein in Arnhem vernielen 

ARNHEM - De erven van Shinkichi Tajiri en Henk Brouwer, samen makers van de AKU-fontein, het kunstwerk en de pergola op het Gele Rijdersplein, vrezen met grote vreze voor de supporters van Lazio Roma die donderdag op het plein worden opgevangen.

'Met verbazing en ontzetting hebben wij kennis genomen van het uitroepen van het Gele Rijdersplein tot fanzone voor de Lazio Roma-supporters', schrijven ze aan het Arnhemse gemeentebestuur. De Italianen komen naar Arnhem voor de wedstrijd tegen Vitesse, die donderdagavond in GelreDome wordt gespeeld.

Ze maken zich 'grote zorgen' en 'vinden het, gezien de reputatie van de supporters, onbegrijpelijk dat u ervoor kiest het Gele Rijdersplein en het rijksmonument aan dit risico bloot te stellen'. De erven gaan ervan uit dat de gemeente 'ook de verantwoordelijkheid neemt de eventuele schade aan dit rijksmonument te herstellen'.

Hekken

De aanhangers van Lazio, die bekend staan als extreem-rechts en een bedenkelijke reputatie hebben, worden op het plein opgevangen in een feesttent. Die staat op een met hekken afgescheiden deel van het Gele Rijdersplein. In totaal worden er zo'n 450 Italianen in Arnhem verwacht.

Pikant in dit verband is het incident met Feyenoord-supporters in Rome in 2015. Toen werden tijdens rellen vernielingen aangericht aan de monumentale Barçaccia-fontein op de Piazza di Spagna in de thuisstad van Lazio. De destijds pas opgeknapte fontein werd ernstig beschadigd.

Rijksmonumenten.nl

Bewijs van inschrijving van de AKU-fontein in het register van Rijksmonumenten.

Bron: http://rijksmonumenten.nl/monument/532276/aku-fontein/arnhem/

De Gelderlander

Dinsdag 16 mei 2017 - BERRIE VAN HELDEN - Verzet tegen bouwblok op Gele Rijdersplein in Arnhem groeit

ARNHEM - Ondernemers en omwonenden zien niets in de komst van een bouwblok op het Gele Rijdersplein in Arnhem. Zij zijn bang dat een (woon)gebouw op de plaats van de pergola een nieuwe sta-in-de-weg wordt van toekomstige evenementen en terrassen.

Dat werd deze week duidelijk tijdens een eerste raadsbijeenkomst over de plannen voor het Gele Rijdersplein. Het college van burgemeester en wethouders wil de pergola, die samen met het aanwezige kunstwerk, de AKU-fontein en de pleininrichting een monument vormt, een nieuwe betekenis geven.

Nieuwe invulling
Het college wil onderzoek laten doen naar een nieuwe invulling van de plek van pergola en het plein. Het denkt daarbij aan de functie wonen. Platform Binnenstad Arnhem (PBA) ziet dat niet als een goede oplossing. PBA ziet het liefst een blikvanger met recreatieve aantrekkingskracht de plaats innemen van de pergola. Wat omwonenden betreft, wordt de pergola liever vandaag dan morgen gesloopt. ,,Elke morgen moet ik over een plas urine heen stappen als ik weg ga", zegt een van hen. Het rondhangen van jongeren, verslaafden en alcoholisten onder de pergola is haar een doorn in het oog.

Plicht
De erven van het kunstwerk en het monument vinden dat de gemeente van de pergola moet afblijven. Zij krijgen bijval van Jan Reijnen van de Erfgoedvereniging Heemschut. Volgens hem behoort het tot de top van 200 wederopbouwmonumenten van Nederland. ,,De gemeente heeft de morele plicht dit te beschermen."

Arnhem Direct

maandag 15 mei 2017 - PATRICK ARINK - Gemeente omzeilt monumentenstatus AKU-fontein om pergola te slopen

ARNHEM – De gemeente Arnhem is van plan om kieren in de monumentenstatus van de AKU-fontein op het Gele Rijdersplein te gebruiken om de pergola te slopen.

Dit blijkt uit de raadsstukken over de plannen die het College van B&W heeft met het Gele Rijdersplein.

Voor de twintigste keer in tien jaar tijd wordt vanavond in de gemeenteraad aandacht besteed aan de toekomst van het Gele Rijdersplein. Vanaf eind 2006 zijn veel verschillende plannen en ideeën voor de toekomst van het plein de revue gepasseerd. Al die plannen zijn voortijdig afgeschoten.

Het college van B&W doet een nieuwe poging met een nieuw plan om het zieltogende plein weer toekomst te geven. B&W wil van het Gele Rijdersplein een plein met ‘twee gezichten’ maken.

Een levendig deel aan de kant van het Willemsplein, met een gerenoveerde fontein die in de winter dienst doet als ijsbaan. Aan de kant van de Looierstraat moet het plein vergroend worden en geschikt zijn voor kleinschalige evenementen zoals marktjes en kleine festivals. Daar tussenin moet een zogeheten ‘roomdivider’ komen: een woonblok met op de begane grond een uitgebreide fietsenstalling.

Dat gebouw moet gerealiseerd worden op de plek van de pergola. De pergola is echter onderdeel van de AKU-fontein en de AKU-fontein is bestempeld tot Rijksmonument.

Dat de status van Rijksmonument inhoudt dat er niets gesloopt mag worden, houdt de gemeente niet tegen om toch te proberen de pergola te slopen.

Dat lijkt een kansloze missie, maar de gemeente ziet twee kiertjes waardoor zij tóch wil proberen de pergola weg te halen.

Voorbeschermd
Het eerste kiertje is de huidige status van de AKU-fontein. De AKU-fontein is weliswaar in juni 2016 door de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed bestempeld tot Rijksmonument, maar daartegen is bezwaar aangetekend door ondernemers. Bijna een jaar na dato is dat bezwaar nog niet volledig afgehandeld.

Dit betekent dat de AKU-fontein in het Rijksmonumentenregister de status heeft van ‘voorbeschermd’. Een definitieve status tot Rijksmonument is pas mogelijk als het bezwaar is afgehandeld.

Het bezwaar tegen de AKU-fontein richt zich op de pergola. Volgens de bezwaarmakers voegt de pergola niets toe aan de AKU-fontein en dient het om die reden geen monumentale status te krijgen.

Dat argument wordt gedeeld door de gemeente. In het behandeladvies bij het raadsvoorstel dat vanavond aan de orde komt in de gemeenteraad schrijft de gemeente:

“De pergola heeft in feite nooit gefunctioneerd. Het is een unheimische plek in de stad geworden, waar niemand zich graag ophoudt. De meest gehoorde opmerking is dat de pergola ook in gerestaureerde vorm geen enkele betekenis zal geven aan het gebied.”

In de planuitwerking schrijft de gemeente bovendien: “Het monument is verpauperd en, ondanks dat het als een ensemble is ontworpen functioneert de pergola niet.”

Dat die verpaupering te wijten is aan gebrek aan onderhoud door diezelfde gemeente, staat er dan weer niet bij. Ook wordt nergens in de stukken vermeld dat Cultuur-wethouder Elfrink (SP) jarenlang geprobeerd heeft de gehele AKU-fontein te slopen.

Helaas voor de gemeente Arnhem denkt de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed anders over de rol van de pergola. “Er bestaat een onlosmakende samenhang tussen fontein inclusief terras met opstallen en het kunstwerk van Tajiri”, aldus de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed.
“Er zou gestreefd moeten worden naar zoveel mogelijk behoud van authentiek materiaal. Aanpassingen zijn daarmee slechts zeer beperkt mogelijk.”

De kans dat het bezwaar dat nu nog in behandeling is gehonoreerd wordt, lijkt daarmee erg klein.

Zolang dat bezwaar echter nog niet is afgehandeld, is er ruimte voor de gemeente om in actie te komen. Er is namelijk nog een kiertje waar de gemeente gebruik van wil maken om de pergola te slopen.

Niet bindend
Omdat er nog geen definitieve status tot Rijksmonument is, kan de gemeente alsnog besluiten om de pergola te verwijderen. Dat druist natuurlijk in tegen de aanwijzing van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, en in een overleg heeft die al aan de gemeente laten weten dat zij bezwaar aan zal tekenen wanneer de gemeente het huidige raadsvoorstel aanneemt.

Maar zolang de AKU-fontein nog niet de definitieve status tot Rijksmonument heeft, kan de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed eigenlijk niet zoveel doen. Want, zo staat in het raadsvoorstel van B&W te lezen: “Adviezen van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed zijn niet bindend.”

Het lijkt er dus op dat de gemeente wil proberen deze twee kieren in de bescherming van de AKU-fontein uit te buiten om toch te proberen de pergola zo snel mogelijk te slopen.

Of de gemeenteraad akkoord gaat met die werkwijze, zal vanavond blijken wanneer de partijen in de raad hun mening over de plannen van de gemeente geven.

Arnhems Nieuwscafé
De toekomst van het Gele Rijdersplein staat centraal bij het Arnhems Nieuwscafé, op vrijdag 26 mei in Molenplaats Sonsbeek.

Al jaren worden er plannen gemaakt om het zieltogende Gele Rijdersplein een nieuw leven te geven. Onder leiding van gespreksleider Bob Roelofs zal op 26 mei tussen 17.00 uur en 18.30 uur met betrokkenen gesproken over de plannen worden gesproken.

Toegang is gratis. Aanmelden is niet nodig, maar hier kun je laten weten dat je komt.

Pleitnota

Gemeente Arnhem 15 mei 2017
Onderwerp AKU fontein en Gele rijdersplein te Arnhem

Geacht College,

Hedenmorgen heb ik aan de Griffie de brief van Erfgoedvereniging Heemschut gezonden die we aan uw Raad hebben aangeboden op 14 maart 2014.
We hebben hier toen een aantal gedachten aan u gezonden over de cultuurhistorische waarde van deze fontein.
En ook de motivatie van het behoud op deze plaats.
In 2016 is op advies van de Raad voor Cultuur deze door Rijksdienst Cultureel Erfgoed in 2016 op de lijst van Rijksmonumenten geplaats, daarmee werd de culturele waarde van dit complex bevestigd.

De beschrijving/waardestelling van 1 mei 2008 gaf aan dat deze een bijzonder monument zou kunnen zijn en uiteindelijk is geworden.
Punten uit deze beschrijving:
Stedebouw kundige waarde
Architectuur en kunst
Cultuurhistorische waarde
Historie van het tot stand brengen 1n 1961 vanwege 50 jaar bestaan van AKU in vestiging Arnhem
Een 30 tal directeuren van AKU hebben een petitie aangeboden in 2014 voor het integraal behoud van deze fontein, we hebben ook nog een morele plicht in deze.
De intinsieke cultuurhistorische waarde speelt voor Heemschut een grote rol.
Dit is echt iets bijzonders, een van de 200 topmonumenten van wederopbouw in Nederland, een van de weinige openbare ruimten waar deze fontein met de bebouwing uit de wederopbouw elkaar versterken.
Het Mo Mo van enige jaren geleden geeft aan als beleidsstuk dat een monument niet alleen maar de samenhang van de omgeving van groot belang is
Het is een plein met een eigen identiteit
Het is een aangename openbare ruimte, met water dat een aantrekkingskracht heeft, omdat water in de Arnhemse binnenstad schaars is.
Op deze singel is de fontein als prettige verblijfsruimte voor ieder wat wils.
Het is een schakel tussen Sonsbeek en binnenstad, schakel tussen singels en binnenstad

WE staan op een kantelpunt, de fontein als monument en de charme van de omgeving van dit plein, dat mogelijk nog voor een deel ontdekt moet worden.

Het enigste juiste beginsel is deze compleet te handhaven en zorgen voor een goed onderhoudsplan voor de toekomst, omdat verwaarlozing aanleiding is tot aantasting van het complex..

Vraag:
Is deze in de monumentencommissie aan de orde geweest en wat is het advies van deze
Er is ambtelijk contact met RCE geweest, deze was tegen de sloop van de delen van de fontein, adviezen zijn niet bindend, wat een opmerking gaat dat bij susidiering van monumenten dan ook zou.
RCE is geen vrijblijvende organisatie lijkt mij
De opgeknapte fontein in het wederopbouwgebied van Gele rijdersplein is straks een waardevolle parel in dit stukje van de stad Arnhem

Ik zou u nadrukkelijk willen vragen voor de juiste aandacht voor deze rijksmonumentale fontein in een bijzondere omgeving, een verbouwing dat aantasting geeft van dit complex vinden wij onaanvaardbaar.

Dank voor uw aandacht.

Erfgoed vereniging Heemschut
De commissie Gelderland
Namens deze, J.H.Reijnen technische adviseur

Arnhem DIrect

Dinsdag 9 mei 2017 - PATRICK ARINK - Plan gemeente voor Gele Rijdersplein lijkt onuitvoerbaar

ARNHEM – Het lijkt erop dat de plannen die de gemeente heeft met het Gele Rijdersplein onrealistisch zijn en niet uitgevoerd kunnen worden.

Grote boosdoener is de status van Rijksmonument die de AKU-fontein heeft. De patio met pergola maakt volgens de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed een onlosmakelijk onderdeel uit van de AKU-fontein.

In juni vorig jaar bepaalde de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed dat de gele AKU-fontein de status van Rijksmonument krijgt.

Naast een waterpartij, omhelst de fontein het beeld van de Japanse kunstenaar Shinkichi Tajiri, de patio met pergola, de mozaïekvloer van zwerfkeitjes, een zitbank en beplanting.

De gemeente wil de pergola slopen om hier een gebouw neer te zetten. Omdat ook de pergola onderdeel uitmaakt van het Rijksmonument lijkt dat een onmogelijke opdracht.

De gemeente wil op de plaats van de pergola graag een zogeheten ‘roomdivider’ neerzetten die het plein in tweeën deelt: een gebouw met woningen en op de begane grond een uitgebreide fietsenstalling.

Aan de kant van het Willemsplein zou de AKU-fontein in oude luister hersteld moeten worden. Aan de kant van de Looierstraat zou het plein vergroend moeten worden en ruimte bieden aan kleinschalige elementen zoals boekenmarkten en een foodtruck-festival.

De gemeente beseft goed dat er slechts een hele kleine kans is dat zij haar ideeën met het Gele Rijdersplein zonder problemen kan uitvoeren. Dat blijkt uit een passage die de gemeente heeft opgenomen in het raadsvoorstel.

“De Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed geeft in een eerste ambtelijk overleg aan dat de AKU-fontein uniek is voor Nederland. Uniek als voorbeeld van een inrichting van een stadsplein uit de wederopbouwperiode en als een van de weinige voorbeelden van een integraal ontworpen plein uit deze periode.”

“Er bestaat een onlosmakende samenhang tussen fontein inclusief terras met opstallen en het kunstwerk van Tajiri. Er zou gestreefd moeten worden naar zoveel mogelijk behoud van authentiek materiaal. Aanpassingen zijn daarmee slechts zeer beperkt mogelijk.”

Geen positief advies
De Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed heeft zich nog niet uitgesproken over de plannen die de gemeente heeft om de pergola te slopen en vervangen door een gebouw met appartementen. Maar de gemeente is niet heel erg hoopvol, blijkt uit het raadsvoorstel.

“Er is nog geen formeel advies van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, maar de verwachting is dat bij adviesaanvraag de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed niet positief zal adviseren omdat het monument teveel wordt aangetast”, sombert de gemeente.

“Technisch betekent dit dat de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed bezwaar kan maken tegen het besluit van de gemeente tot aanpassing van de fontein en het verwijderen van de pergola.”

Het lijkt er niet op dat de status van Rijksmonument, die juist bedoeld is om een monument te beschermen, minder zwaar weegt dan de wens van de gemeente om dat Rijksmonument voor een deel te slopen.

Belangrijkste na-oorlogse gebouwen
Toch is er voor de gemeente nog een klein sprankje hoop. Door binnenstadsplatform PBA is afgelopen jaar bezwaar aangetekend tegen het aanwijzing van de pergola tot Rijksmonument. Dat bezwaar loopt nog. De kans dat PBA dat bezwaar wint is echter niet zo groot.

Eerder werd de AKU-fontein, inclusief pergola, door minister Jet Bussemakers van Cultuur al geplaatst op een beschermende lijst met de 180 belangrijkste na-oorlogse gebouwen van Nederland.

De beeldbepalende AKU-fontein op het Gele Rijdersplein is in 1960-1961 gebouwd, naar ontwerp van architect en hoogleraar H. Brouwer, als bekroning van de wederopbouw. De fontein was een cadeau van Akzo-voorloper AKU aan de gemeente Arnhem.

Arnhems Nieuwscafé
De toekomst van het Gele Rijdersplein staat centraal bij het Arnhems Nieuwscafé, op vrijdag 26 mei in Molenplaats Sonsbeek.

Al jaren worden er plannen gemaakt om het zieltogende Gele Rijdersplein een nieuw leven te geven. Onder leiding van gespreksleider Bob Roelofs zal op 26 mei tussen 17.00 uur en 18.30 uur met betrokkenen gesproken over de plannen worden gesproken.

Toegang is gratis. Aanmelden is niet nodig, maar hier kun je laten weten dat je komt.

Monumentnaam: AKU-fontein
Monumentnummer: 532276

Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

Rijksmonumentenregister 
Omschrijving: Fontein inclusief bassin, kunstwerk en de bijbehorende pleininrichting.

Document: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed - Rijksmonument 532276 - AKU-fontein.
Document: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed - Rijksmonument 532276 - AKU-fontein - Motivering AKU 

Inspraak nieuw voorstel AKU fontein

Zeer Geachte geadresseerden,

Tot mijn schrik ontvang ik op 21 april 2017 van uw medewerker Rick Jansen een uitnodiging per email om eventueel in te spreken op 15 mei 2017 bij de behandeling van het raadsvoorstel “Gele Rijdersplein”. Ik schrik daarvan omdat dat raadsvoorstel o.a. de sloop voorstelt van het Patiogedeelte van het Rijksmonument AKU MONUMENT. Ik kan dit niet geloven omdat ik op 18 oktober 2016 van de senior bestuursadviseur erfgoed van uw gemeente, per email, het bericht ontving dat de aanwijzing van het AKU MONUMENT als RIJKSMONUMENT inmiddels ONHERROEPELIJK is geworden. Dus van een voorstel waarin de sloop van een gedeelte van dit Rijksmonument wordt voorgesteld kan derhalve geen sprake zijn.

In het Besluit van de Minister MS-2014-1286 d.d.17 juni 2016 staat als OMSCHRIJVING van dit monument: Fontein inclusief bassin, kunstwerk en de bijbehorende pleininrichting. De patio hoort daar bij. Bovendien wordt in dat besluit nog vermeld dat: “Voor de overwegingen die aan dit besluit ten grondslag liggen, wordt verwezen naar de bij dit besluit gevoegde bijlage, die geacht moet worden in dit besluit te zijn herhaald en opgenomen, alsmede naar de bovengemelde omschrijving”. In deze bijgevoegde bijlage staat: ”het BESCHERMINGSVOORSTEL betreft de AKU-fontein inclusief bassin, kunstwerk en bijbehorende pleininrichting (hierna: de AKU- fontein) aan de westzijde van het Gele Rijdersplein. De begrenzing is zoals weergegeven op de bijgevoegde kaart”. “Ook in de WAARDERING wordt de Patio expliciet genoemd”.

Ook wordt in dit besluit medegedeeld dat het College van B&W van de Gemeente Arnhem per brief d.d. 02 december 2014 in de gelegenheid is gesteld om advies te geven. Op 13 oktober 2015 (Meer dan een jaar later!) ontving het College een rappelbrief waarin het van de Minister nog een termijn krijgt van vier weken om alsnog advies te geven. Omdat ook daaraan geen gevolg wordt gegeven, vindt de aanwijzing nu (17 juni 2016) plaats zonder het advies van het College. Opgemerkt wordt nog dat in de besluitmotivering in “de overwegingen” nog wordt vermeld dat: “hoewel op rijksniveau over het al dan niet beschermen wordt beslist, komt aan de adviezen van de lagere overheden een invloedrijke plaats toe. Slechts op zwaarwegende gronden zal de minister van die adviezen af kunnen wijken. In dit geval heeft het college van de gemeente Arnhem niet geadviseerd”.

In dit aanwijzingsbesluit wordt de Gemeente echter voor de vierde maal nogmaals de mogelijkheid geboden om binnen zes weken bezwaar aan te tekenen. Wethouder Elfrink (SP) deelde bovendien in juni 2016 mede, naar aanleiding van vragen van de Partij ARNHEM CENTRAAL, dat de Gemeente geen bezwaarschrift zal indienen en zich neerlegt bij dit besluit (ARNHEM DIRECT augustus 2016).

Wellicht kunt u zich voorstellen dat diegenen die zich hebben ingespannen om het AKU MONUMENT voor de ondergang te behoeden zeer verbaasd zijn, gezien het hiervoor gestelde, dat de Gemeente in de periode van 17 juni 2016 tot 21 april 2017 toch plannen heeft ontwikkeld die zouden kunnen leiden tot de sloop van een onlosmakelijk gedeelte van dit monument nl. de Patio.

U mag weten dat ik niet alleen verbaasd ben maar dat het voor mij ook een zeer teleurstellende werkelijkheid is te moeten constateren dat dit in Arnhem tot de mogelijkheden kan horen. Hoe kan het bestuurlijk mogelijk zijn, dat waar de burgers ervan overtuigd mogen zijn dat het AKUMONUMENT gered is, door het ambtelijk apparaat gewoon aan plannen wordt gewerkt die strijdig zijn met een genomen ministerieel besluit. In de Raadsinformatie kan ik niets vinden dat hierover door de gemeente contact is opgenomen met instanties die cultuurtechnisch kunnen en mogen adviseren, bijvoorbeeld de Erfgoedvereniging Heemschut. Ook vind ik niets in de Raadsinformatie dat de Gemeenteraad om advies wordt gevraagd of men aan zo’n plan mag werken of dat men de Raad informeert dat men ondanks het genomen besluit van de Minister toch aan zo’n plan gaat werken. Ook vind ik in de Raadsinformatie geen mededeling aan de Minister dat men ondanks haar besluit toch gewoon met deze plannen doorgaat. Ik maak ook geen opmerking over de omvang van de kapitale inspanning van uw ambtelijke medewerkers. Ook zie ik in deze plannen geen raadpleging van of informatie aan de bij het behoud van het AKU MONUMENT betrokken burgers.

U zult tenslotte begrijpen wat mijn advies aan U, leden van de Gemeenteraad van Arnhem, moet zijn: ”GEEF OPDRACHT AAN HET COLLEGE DAT EINDELIJK HET AKU MONUMENT WEER IN VOLLE GLORIE GEBRACHT WORDT, OPDAT HET WEER EEN MONUMENTALE EN TROTSE HERINNERING ZAL ZIJN AAN DE WEDEROPBOUWPERIODEVAN ARNHEM.“

Het mag U duidelijk zijn dat ik, voor zover het nog in mijn vermogen ligt, bezwaar zal blijven maken tegen elke aantasting van de totale omvang van het AKU MONUMENT.

Het is mij door omstandigheden niet mogelijk om deel te nemen aan de inspraakavond op 15 mei a.s.. Ik verzoek U echter vriendelijk deze email te willen beschouwen als inspraakstuk en dit te voegen bij de ingekomen stukken die betrekking hebben op dit onderwerp.

Met de meeste hoogachting,

P.H. van den Heuvel
Oud Wethouder en LB van de Gemeente Amstelveen (1987-1998)
Ere voorzitter Cobra Museum voor Moderne Kunst Amstelveen
(4-5-2017; 22.44)

Open Monumentendag 12/13 september

De AKU fontein in het stadshart van Arnhem

De AKU fontein aan het Gele Rijdersplein behoort tot een van de markantste monumenten van de stad Arnhem.

De AKU fontein was in 1961 een geschenk van de Algemene Kunstzijde Unie aan de burgers van de stad Arnhem die de vernielingen na de Tweede Wereldoorlog weer te boven waren gekomen. De fontein is een optimistisch teken voor de toekomst en geen somber oorlogsmonument. Burgemeester Kaiser roemde bij een vorige herdenking de veerkracht van de burgers van Arnhem de stad weer op te bouwen. De AKU fontein is de kroon op deze Wederopbouw.

Ontworpen door de architect Henk Brouwer met op de zuil de sculptuur van kunstenaar Shinkichi Tajiri die een van onze bevrijders was heeft de stad een uitzonderlijk wederopbouw monument, bedoeld om tot Rijksmonument te worden gepromoveerd, een combinatie van architectuur, stedenbouw en een uniek kunstwerk in het stadshart Arnhem.

De AKU fontein staat in de week van 13 - 20 september als toekomstig Rijksmonument van de voor Arnhem zo belangrijke Wederopbouw periode in de schijnwerpers tijdens de Slag om Arnhem herdenking (Operation Market Garden). De kei in de Liberation route, het spoor waarlangs onze bevrijders trokken, ligt niet voor niets aan de voet van dit beeldbepalend monument.

Het landelijke thema van Open Monumentendag 2015 -Kunst & Ambacht- is rondom de AKU fontein in alle vormen zichtbaar.

Voor het weer in optimale staat brengen van het monument tekende ROC Rijn IJssel een intentieverklaring om herstelwerkzaamheden uit te voren als leer werk project. Het Gele Rijdersplein zal in de toekomst nog meer in het teken gaan staan van ambachten.

Arnhem Direct

maandag 1 juni 2015 - Klaas Gubbels tegen sloop van Arnhemse AKU-fontein

Kees Crone (Crone Communicatie)

Het gaat er om spannen. Binnenkort besluit de gemeenteraad of de AKU-fontein op het Gele Rijdersplein al dan niet wordt gesloopt. Mocht het tot afbraak komen dan verrijst op die plek de eerder daar afgebroken Thorbecke HBS. Vóór- en tegenstanders roeren zich. Ook de vermaarde Arnhemse Kunstenaar Klaas Gubbels, bekend van zijn tafels, stoelen en koffiepotten, windt zich op. ‘Sloop is je reinste barbarij. Als het wordt afgebroken krijgt men daar later geheid spijt van’.

Klaas Gubbels wil heel graag zijn zegje doen over wat hij noemt een dreigende catastrofe. ‘Dat plein met daarop fontein, een beeld van Tajiri en een patio-met-betonnen-parasols, is onderdeel van de stad geworden. Niet alles hoeft zin te hebben en ondergeschikt aan economisch nut te worden gemaakt. Het is nota bene een gemeentelijk monument.’ Zijn vrouw Heleen Gubbels valt hem bij: ‘In Syrië vernielen strijders van Islamitische Staat tempels en eeuwenoude beelden. Daar spreekt iedereen schande van. In Arnhem dreigt nu iets dergelijks te gebeuren!’

Vooruitgangsoptimisme
De grote metalen vogel van de Amerikaans-Japanse kunstenaar Shinkichi Tajiri (1923-2009), die op een sokkel zijn vleugels breed uitslaat, symboliseert mét fontein en patio als het ware de wederopbouw. De vijftigjarige AKU deed dit monument in 1961 niet zomaar aan de Arnhemse burgerij cadeau. Het was een teken van optimisme ruim drie decennia na de Tweede Wereldoorlog. Klaas Gubbels kende de internationaal werkende Tajiri persoonlijk en zag zeer tegen hem op. ‘Ik ontmoette hem voor het eerst in Rotterdam. Ik maakte ooit met hem een objectje waarop hij zijn magische knoop aanbracht. Ik kan me niet voorstellen dat zijn dochter Ryu Tajiri instemt met afbraak van dit monument. Trouwens’, zo gaat hij verder, ‘men mag dan wel beloven het geheel naar een andere plek te verplaatsen, de praktijk is meestal weerbarstiger. Er is geen geschikte plaats te vinden of het geld is op. Zo’n beeld verkommert dan in een magazijn.’ Hij refereert hierbij aan het gedoe rond het recent gedemonteerde verzetsmonument aan de Musis-concertzaal.

Tafel-met-piano
Om maar aan te geven dat de AKU-fontein hem aan zijn hart gaat, tovert Gubbels uitvoerige documentatie met tekeningen en foto’s tevoorschijn van een reuze object dat hij ooit op deze plek realiseerde. In 1977 verwezenlijkte hij daar een gigantische houten tafel met daaronder een mega piano hangend aan dikke touwen. De installatie was een Hommage aan Beethovens 37 huishoudsters. Het werk stond op het plaveisel vóór de fontein naast wat toen nog een bank was.
Ook Klaas Gubbels vindt dat fontein én patio aan een grondige opknapbeurt toe zijn. Er moet op die locatie méér reuring komen. Zo denkt hij aan een zondagsmarktje onder beschutting van de betonnen luifels. ‘De vitrines die hier ooit stonden verdienen het om in ere te worden hersteld. We moeten zuinig zijn op ons naoorlogse erfgoed. Als de AKU-fontein op deze plek verdwijnt, zal men dat later zeker betreuren.’

Zie Akufontein.nl Op deze site kan tevens een petitie vóór behoud van de fontein op het Gele Rijdersplein worden getekend.

Arnhems Erfgoed

Weblog over monumenten in Arnhem

7 april 2015 - Door Ben Schattenberg - Negen vragen over de HBS en de AKU-fontein

De discussie woedt al enige jaren: moet de AKU-fontein wijken voor de herbouw van de Thorbecke-HBS? De Arnhemse burgers zijn hier over verdeeld. Maar hoe zit het nou met dit plan? Arnhems Erfgoed beantwoordt negen vragen.

Omroep Gelderland

8 maart 2015 - Behoud de Trevi-fontein van Arnhem

ARNHEM - De AKU-fontein, op het Arnhemse Gele Rijdersplein, staat er al jaren vervallen bij. Zonde, zeggen liefhebbers. Platgooien en iets nieuws bouwen, zeggen anderen. De AKU-fontein: een groot gat in de stad of een icoon voor Arnhem?

De fontein was een cadeau voor de burgers van Arnhem, aangeboden door de kunstzijdefabriek AKU. De Arnhemse Woningcorporatie Volkshuisvesting kwam in 2012 met het plan om de voormalige HBS te herbouwen. Precies op de plek van de AKU-fontein.

'Een bizar idee', vindt Ton Kuijpers van het Comité tot behoud van de AKU-fontein. 'Het is een prachtig kunstwerk dat op deze plek in Arnhem hoort.' Vorig jaar startte hij een petitie, die meer dan 2.000 handtekening opleverde.

Groot gat

Maar volgens directeur Gerrit Breeman van woningcorporatie Volkshuisvesting is de herbouw van het HBS-gebouw een kans voor het Gele Rijdersplein. 'De fontein is een groot gat. Een nieuw gebouw met woon- en werkruimte voor studenten kan het plein weer nieuw leven inblazen.'

Dat de fontein er nu vervallen bij staat, is volgens Kuijpers te wijten aan de gemeente Arnhem. 'De fontein wordt slecht onderhouden. Dat is zonde, want dit was een ontmoetingsplek in de stad', zegt Kuijpers. 'Hier kwamen mensen samen. Dit was vroeger de Trevi-fontein van Arnhem.'

Verplaatsen

Volkshuisvesting wil de fontein graag verplaatsen. Breeman: 'Dat hebben we vaker gedaan, dus dat kunstje kunnen we herhalen. We hebben alleen nog geen geschikte locatie en budget.'

De erven van het kunstwerk begrijpen niets van de plannen. Bart Brouwer, de zoon van architect Henk Brouwer, vindt dat er niet naar de erven geluisterd is. 'Mijn vader zou dit een zeer merkwaardig plan gevonden hebben.'

Ook de dochter van kunstenaar Shinkichi Tajiri maakt zich boos. 'Dit was het eerste kunstwerk van mijn vader in de openbare ruimte', vertelt Ryu Tajiri. 'Het staat voor de wederopbouw van Arnhem. Mijn vader was veteraan, het kunstwerk is onderdeel van de Liberation Route, het hoort op deze plek.'

Actiecomité tot behoud van de AKU fontein

Ton Kuijpers, voorzitter –
Dorothy Giesbert, petitionaris –
Bart Brouwer –
Johan Wolthuis

Project for Public Spaces

Zie www.pps.org: Squares, the Re-Emergence of the Public Square.

Wat maakt een plein een succesvol plein?

De Amerikaanse non-profit organisatie Project for Public Spaces houdt zich al dertig jaar bezig met het verbeteren van de publieke ruimte.

Wat zijn volgens PPS, de uitgangspunten voor een succesvol plein:
* Een plein is van oudsher een plek waar mensen samenkomen. Pleinen helpen mee om een stad identiteit te geven. Tegenwoordig is het een enorme uitdaging om een plein met identiteit te creëeren, dat een belangrijke ontmoetingsplek is in de stad. Maar het aangaan van die uitdaging is een absolute voorwaarde om van een plein een succesvol plein te maken.

* leder succesvol plein heeft binnen zijn oppervlakte verschillende kleinere plekken die mensen aantrekken. Dit kunnen terrassen zijn, of een fontein, of een plek waar straatartiesten optreden. Deze plekken hoeven niet veel ruimte in te nemen om succesvol te zijn. Wanneer je plekken hebt waar verschillende dingen te doen zijn, biedt je een programma voor een succesvol plein.

* Een plein moet leefbaar zijn om aantrekkelijk te zijn. Een bankje of een terras op de juiste plaats maakt een groot verschil in de manier waarop mensen het plein gebruiken. Een leefbaar plein is een voorwaarde voor sociale interactie.

* Succesvolle pleinen veranderen met de seizoenen mee. Zomers staan er terrassen, in de winter is er een ijsbaan. Ook markten, optredens en kunst kunnen helpen om de ruimte aan te passen aan het seizoen.

Vereniging Stadsschoon Arnhem

19 Februari 2015 - Brief Vereniging Stadsschoon Arnhem

de Gelderlander

14 februari 2015 - Bouw hbs op plek Kleine Eusebius - (internet: Herbouw HBS in Arnhem op plek Kleine Eusebius)

de Gelderlander

14 februari 2015 - Ingezonden brieven

Stichting Wederopbouw Architectuur Renkum - SWAR

Stichting Wederopbouw Architectuur Renkum - SWAR

16 januari 2015 - AKU-fontein, icoon van de wederopbouw

De initiatiefnemers van de Weg van de Wederopbouw verzetten zich tegen de afbraak van de AKU-fontein :

De AKU fontein is een juweel van de wederopbouw. Niet voor niets is de fontein met de pleininrichting genomineerd als één van de vijf Rijks (wederopbouw) monumenten in Arnhem. De AKU-fontein is ook één van de iconen van de "Weg van de Wederopbouw"; de route tussen Rhenen en Arnhem die de belangrijkste plekken en gebouwen uit de wederopbouwperiode verbindt.

De fontein was een geschenk van de Algemene Kunstzijde Unie (AKU) ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaat. Op de plek stond tot 1959 het Thorbeckelyceum. Het kunstwerk bestaat uit een fontein in een blauw bassin. In het midden van het water staat een sokkel met daarop het beeld Libelle (of "De opstrevende Geest van de mens) van de bekende kunstenaar Shinkichi Tajiri. In de abstracte, uitbundige beeldtaal zijn de invloeden van de Cobra-beweging duidelijk zichtbaar. De fontein, de zuil en de pergola zijn voor rekening van de architect H. Brouwer. Brouwer en zijn compagnon - Deurvorst - hadden eerder meegewerkt aan het ontwerp van het Provinciehuis en ontworpen ook de Nillmijflat

Vanwege de plannen voor een "opfrisbeurt" voor het plein is er een plan ontstaan voor herbouw van een gebouw in de stijl van de oude HBS. Hiervoor moeten de fontein en de verdere inrichting verplaatst worden. Nieuwbouw lijkt geen goede idee

de Gelderlander

9 januari 2015 - Er moet reuring bij fontein komen - (internet: Nieuwe horeca in pand Diehl aan Willemsplein)

Het Gele Rijdersplein in Arnhem.
Gerard Burgers Locatie Arnhem

de Gelderlander

16 december 2014 Ondernemers aan Gele Rijdersplein willen geen hbs

ARNHEM - De ondernemers rond het Gele Rijdersplein in Arnhem pleiten voor een horecaterras op de plek van de huidige fietsenstalling naast de AKU-fontein. 
Tegelijk maken ze de gemeente duidelijk dat ze niets zien in het plan voor herbouw van de Thorbecke HBS. Een gebouw op de plaats van de AKU-fontein zou het plein te veel afscheiden van het Willemsplein, vinden de ondernemers.

Persbericht

12 december 2014

Vandaag, vrijdag 12 december, hadden drie leden van het Aktiecomité tot behoud van de AKU fontein een onderhoud met Gerrit Breeman, directeur Volkshuisvesting over zijn plan om op de plaats van de AKU fontein een gebouw te realiseren met 46 twee kamer appartementen voor verhuur en op de begane grond een project met werkgelegenheid voor jongeren, dat door derden gefinancierd gaat worden. Dit gebouw zou de vorm moeten krijgen van de voormalige HBS, althans de gevel daarvan. Daarvoor zou het totale AKU monument inclusief de fontein dan moeten verdwijnen. In de optie van de heer Breeman zou deze dan verplaatst moeten worden, waarbij hij als mogelijkheid aangaf de grote markt voor het Provinciehuis. Wij hebben aangegeven dat de verplaatsing meerdere miljoenen gaat kosten en dat deze bedragen beter ingezet kunnen worden voor het herstel van de fontein en monument.
Hij probeerde ons te overtuigen dat het plein enorm zou winnen door het af te sluiten met een ''nieuw''gebouw. Ons standpunt is, dat herstel van het AKU monument juist veel sneller aan zal zetten tot verdere invulling van het plein met bijv de Jansbeek, en in de omliggende leegstaande winkelruimtes bijvoorbeeld de bovengenoemde projecten voor werkgelegenheid!

Wij hebben verder nog onze verbazing uitgesproken, dat een zo bij de stad betrokken directeur van een woningcorporatie, zich weinig lijkt aan te trekken van de enorme maatschappelijke weerstand die zijn plan tot nu toe heeft opgeroepen, meer dan 2000 handtekeningen, waaronder vele oud werknemers van de AKU-AKZO. En niet te vergeten de vele organisaties die tegen het plan zijn zoals Erfgoed Vereniging Heemschut, Vereniging Stadsschoon, Stichting Jansbeek boven Water, City Centrum Arnhem, evenals de ondernemers en bewoners van het Gele Rijdersplein.

Op 2 december heeft de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, een afdeling van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen voor de tweede keer aan de gemeente Arnhem een verzoek gezonden of zij akkoord gaan met de effectuering van het AKU monument tot erkend Rijksmonument. Het staat al jaren op een lijst van het ministerie, maar is vanwege het ontbreken van toestemming van de gemeente Arnhem, nog nooit officieel erkend.

Aktiecomité tot behoud van de AKU fontein
Ton Kuijpers, voorzitter – Dorothy Giesbert, petitionaris – Bart Brouwer – Johan Wolthuis

De AKU-fontein op het Gele Rijdersplein.
Marina Popova Locatie Arnhem

de Gelderlander

12 december 2014 AkzoNobel pleit voor behoud AKU-fontein Arnhem

ARNHEM - De AKU-fontein moet behouden blijven voor Arnhem. Dat vindt locatiedirecteur Peter de Haan van Akzo Nobel, de opvolger van de Algemene Kunstzijde Unie, die in 1961 bij het 50-jarig jubileum de fontein aan Arnhem cadeau deed.
Vanwege die band krijgt Den Haan wel vaker vragen over de AKU-fontein, nu die mogelijk moet wijken. Op de plek van fontein en kunstwerk wordt wellicht de Thorbecke HBS herbouwd. Tegenstanders van dat plan zijn daartegen in actie gekomen.

de Gelderlander

8 november 2014 AKU-fontein is renovatie waard

De opinie is een open brief aan de raad van bestuur van Volkshuisvesting Anrhem.

OPEN BRIEF AAN DE RAAD VAN BESTUUR VAN VOLKSHUISVESTING ARNHEM.

Onderwerp: AKU monument. Datum: 7 november 2014

Geachte dames en heren,

Aangezien u bovenaan staat in het organisatie model van Volkshuisvesting Arnhem nemen we de vrijheid u aan te spreken op het besluit van de heer Breeman om zich in te zetten voor afbreken en verplaatsen van de AKU fontein met atrium en pergola. zie brief d.d. 10 oktober 2013 aan het college van B&W.
Op de home page van Volkshuisvesting staat dat Volkshuisvesting reeds een eeuw in Arnhem bezig is en midden in het Arnhemse staat. De heer Breeman heeft zich in deze hoedanigheid als directeur geprofileerd als iemand die zich heel erg ingezet heeft voor Krachtwijken in Arnhem-Zuid en het Modekwartier in Arnhem. Daarmee ook te waarderen resultaten heeft bereikt!
Een slogan op uw home page onderschrijft dit:
we moeten onze keuze aan de Arnhemmers kunnen rechtvaardigen en in het belang van de stad kunnen uitleggen.
Des te opmerkelijker is het dat dezelfde heer Breeman zich nu inzet voor afbreken (hetgeen neerkomt op sloop) en verplaatsen van een gemeentelijk monument met een heel bijzondere status;
- een monument dat aan de burgers van de gemeente Arnhem geschonken is door de AKU in het kader van de wederopbouw.
- dat op een markante plek als verbinding tussen Willemsplein en Gele Rijdersplein gesitueerd is.
- gemaakt door een gerenommeerde Arnhemse architect, prof. Brouwer.
- met een kunstwerk van de bekende kunstenaarTajiri, zijn eerste werk in de openbare ruimte.
- het is algemeen bekend als een icoon van de naoorlogse wederopbouw.
- dat Rijksmonument kan worden indien de Gemeente hiervoor opteert.
- waarvan de ondernemers op het Gele Rijdersplein zich ook bewust zijn en zich ook uitspreken voor behoud.
- waarvoor inmiddels ongeveer 2000 personen de petitie voor behoud en renovatie getekend hebben!
- het staat al lang op een lijst van bijzondere rijksmonumenten die enige jaren geleden door de toenmalige minister Bussemaker op eigen initiatief is samengesteld, maar nog niet geactiveerd ivm de eventuele plannen voor verplaatsing!
Het is vreemd dat u het belang van de stad meent te dienen door het uitgeven van enige
miljoenen (samen met enige investeerders) voor verplaatsen, renoveren en maken infrastructuur) van het AKU monument terwijl renovatie € 500.000,-- kost.
Met deze renovatie, die direct kan gebeuren krijgt het Gele Rijdersplein zijn unieke entree en aantrekkingskracht weer terug!
Verschillende leden van uw Raad van Bestuur hebben in de Gemeenteraad van Arnhem gezeten en zouden toch de betekenis van de AKU fontein op waarde moeten kunnen schatten!
Nog opmerkelijker is het dat De hr. Breeman, samen met een groep investeerders komt met het plan om op de plek van het AKU monument studentenhuisvesting te realiseren.
Welnu, studentenhuisvesting komt in Presikhaaf, een kleine drie honderd wooneenheden. In recente publicaties wordt al melding gemaakt van overschot op deze markt als gevolg van het feit dat er minder jongeren gaan studeren.
Een citaat van Maarten Hajer, directeur PLO, planburo voor de leefomgeving; nieuwbouw is
werken aan de leegstand van de toekomst...........!
Is het niet de uitdaging voor woningbouwcorporaties en Gemeente om, indien er al studentenhuisvesting nodig is, dit te realiseren in leegstaande panden!
Om het Gele Rijdersplein staat een groeiend aantal gebouwen leeg................!

Ondergetekende;
Het Comité tot behoud van het AKU MONUMENT.

Dorothé Giesbert, Johan Wolthuis, Bart Brouwer, Ton Kuijpers.

Arnhemse Koerier

5 november 2014 AKU fontein

"Het welbekende AKU monument op het Gele Rijders Plein staat er verwaarloosd bij. Tijd voor een grote opknapbeurt.
Er is een comité opgericht dat pleit voor het behoud en de restauratie van het monument. Tevens wil het comité bewustwording creeren, omdat het monument een niek stukje Arnhems erfgoed betreft. De ontwikkeling van het Gele Rijders Plein is gebaat bij de wensen en ideeën van de bewoners en ondernemers aan het Gele Rijders Plein. De (horeca)ondernemers zien potentie om het plein aantrekkelijk te maken voor publiek. Zij denken aan terrassen, betere verlichting en voldoende toezicht. Meer informatie www.AKUfontein.nl 

Trouw

23 oktober 2014 Arnhemse Trevi-fontein pruttelt nu lusteloos

Ondernemer voert actie om vervallen monument  in ere te herstellen.

De AKU-fontein in hartje Arnhem is zijn oude luister kwijt. Bij de onthulling ervan in 1961 was het watercomplex een trekpleister, een populaiere ontmoetingsplek waar je kon pootjebaden. Arnhemse Trevi. Het water spoot zelfverzekerd metershoog. Maar een halve eeuw later pruttelen de fonteinen lusteloos in een groezelige ambiance. De chloordamp van het bassin concureert met de urinelucht vanuit de patio. "Dit was ooit the place to be", verzucht Ton Kuijpers (72) rondkijkend. "Lang geleden". 

Insprekers, Rondvraag & Mededelingen

Politieke Maandag 6 oktober 2014 - Aanvang 18:45 uur
Overzicht Insprekers Rondvraag Mededelingen 6-10-2014
Politieke-Maandag-06-10-2014 - VIDEO
Schriftelijke reactie dhr. P. van den Heuvel over de AKU fontein

- de heer Bart Brouwer, namens de erven van de architect Henk Brouwer, over de AKU fontein
Inspreektekst dhr. B. Brouwer namens de erven van de architect Henk Brouwer over de AKU fontein
Inspreektekst dhr. B. Brouwer bijlage presentatie over de AKU-fontein 

- mevrouw Giotta Tajiri namens de erven van de kunstenaar Shinkichi Tajiri, over AKU fontein
Inspreektekst mw. G. Tajiri namens de erven van de kunstenaar Shinkichi Tajiri over de AKU fontein
Inspreektekst mw. G. Tajiri bijlage boek De Wachters van Shinkichi Tajiri 2007 

- de heer Ton Kuijpers, namens het Comité tot behoud van de AKU fontein, over de AKU fontein
Inspreektekst dhr. T. Kuijpers namens het Comit tot behoud van de AKU fontein

- de heer Jeroen Goudeseune, namens Erfgoedvereniging Heemschut, over de AKU fontein
Inspreektekst incl. foto s dhr. J. Goudeseune namens Erfgoedvereniging Heemschut over de AKU fontein

de Gelderlander

16 juli 2014 Oprichter Cobra Museum pleit voor behoud AKU-fontein

ARNHEM - Oprichter/erevoorzitter Piet van den Heuvel van het Cobra Museum in Amstelveen pleit in een open brief voor het behoud van de AKU-fontein op de huidige locatie in Arnhem. De brief is gericht aan de redactie van De Gelderlander, B en W van Arnhem en de Arnhemse gemeenteraad. 

Herbouw Het stadsbestuur van Arnhem koerst aan op verplaatsing van het monument op het Gele Rijdersplein. Woningcorporatie Volkshuisvesting broedt op een plan voor de herbouw van de HBS op de plek van de fontein. Die school moest na de Tweede Wereldoorlog wijken voor de aanleg van de AKU-fontein.

Cobra De bemoeienis van Van den Heuvel heeft alles te maken met het feit dat de maker van het beeld dat bij de fontein hoort, Shinkichi Tajiri, tot de Cobra-groep wordt gerekend.

Open brief van Piet van den Heuvel, 9 juli 2014, 9 juli 2014

de Gelderlander

8 juli 2014 Verzet tegen verhuizing AKU-fontein groeit

ARNHEM - De actie voor behoud van de AKU-fontein aan het Gele Rijdersplein in Arnhem heeft al zo'n 1.600 handtekeningen opgeleverd, waarvan ruim 1.000 digitaal via www.petitie.nl op internet. Dat zegt Bart Brouwer, zoon van de architect van de AKU-Fontein. Brouwer strijdt al jarenlang voor behoud van het complex op de plek waar het nu staat in combinatie met het kunstwerk De Ontembare Krachten van de Natuur van beeldhouwer Shinkichi Tajiri.

Verplaatsing Het stadsbestuur van Arnhem koerst aan op verplaatsing van het monument naar een andere plek in de stad. Woningcorporatie Volkshuisvesting broedt op een plan voor de herbouw van de HBS op de plek van de fontein. Die school moest na de Tweede Wereldoorlog wijken voor de aanleg van de AKU-fontein.

Wethouder Wethouder Cultuur Gerrie Elfrink (SP) heeft de gemeenteraad onlangs een brief gestuurd waarin hij verklaarde een gesprek te hebben 'gevoerd met de erven Brouwer over het voornemen tot verplaatsing van het monument'. Hij voegt daaraan toe in die brief: 'Naar aanleiding van het gesprek is afgesproken om de erven Brouwer en Tajiri meer te betrekken bij het verplaatsen van het monument en daar is tijd voor nodig.' Brouwer noemt dit schrijven manipulatief en bezijden de waarheid. "Het wekt de suggestie dat wij akkoord gaan met verplaatsing, maar wij zijn faliekant tegen."

NRC.nl

18 juni 2014 Arnhem wil monumentale fontein slopen

In Arnhem en op internet zijn handtekeningenacties op touw gezet om een monumentale fontein van architect Henk Brouwer (1920-1974) en beeldhouwer Shinkichi Tajiri (1923-2009) te behouden. Ook Erfgoedvereniging Heemschut heeft zich in een brief aan de gemeenteraad bezorgd getoond over het plan.

Vereniging Stadsschoon Arnhem

12 mei 2014 Stedenbouw en monumentenzorg binnenstad

Bij een stedenbouwkundige visie op de binnenstad vormt het Gele Rijdersplein een belangrijk
onderdeel. Afgelopen jaren is er een veelheid van plannen geweest voor het Gele Rijdersplein. Het
meest recent is het plan voor "herbouw" van de HBS. Uitvoering van dat bouwplan brengt mee dat de
AKU fontein met pleininrichting (gemeentelijk monument en potentieel rijksmonument), moet worden
verplaatst.

Brief naar burgemeester en wethouders van Arnhem, 12 mei 2014

Erfgoedvereniging Heemschut

11 maart 2014 Heemschut wil kwaliteitsimpuls Willemsplein met behoud AKU-fontein

Heemschut heeft kennis genomen van de mogelijke ontwikkelingen rond de AKU-fontein aan het Willemsplein te Arnhem. Ze reageert dan ook vol verbazing dat het ensemble van de AKU-fontein en de patio met pergola, een goed voorbeeld in het oeuvre van het architectenbureau Brouwer en Deurvorst, en het kunstwerk van de Nederlands-Amerikaanse beeldhouwer Shinkishi Tajiri, moet worden verplaatst ten behoeve van de herbouw van de HBS voor de huisvesting van jongeren.

Brief naar gemeenteraadsleden Arnhem, 11 maart 2014

NRC.nl

18 maart 2013 Stille getuigen van de geschiedenis

Vandaag kwam minister van cultuur Jet Bussemaker met een lijst van 89 potentiële monumenten die mogelijk rijksmonumenten worden. Volgens Bussemaker dienen de monumenten als 'stille getuigen' van geschiedenis. "Monumenten zijn niet alleen in bouwkundig of artistiek opzicht van grote waarde, ze zijn ook verbonden met periodes uit onze geschiedenis en met onze persoonlijke herinnering en verhalen daarover," aldus Bussemaker. Naar verwachting komt de minister dit najaar met de definitieve lijst nieuwe rijksmonumenten.

NRC - 18 juni 2014 - Arnhem wil monumentale fontein slopen